Nükleer güç ve nükleer unsurlarla ilgili rastgele bir faaliyeti yürütecek gerçek yahut hükmî şahıslar, Türkiye’nin taraf olduğu nükleer garanti ile ilgili memleketler arası muahede ve kontratlara uymakla yükümlü olacak.
AK Parti Çorum Milletvekili Oğuzhan Kaya ile AK Parti milletvekillerinin imzasını taşıyan Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Teklifle, nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait faaliyetler üzerinde düzenleme, kıymetlendirme, yetkilendirme, denetleme faaliyetleri ve yaptırımları uygulayabilme yetkisini haiz Nükleer Düzenleme Kurumunun yetki, sorumlulukları ile nükleer ziyanlar hakkında tüzel sorumluluk rejiminin belirlenmesi amaçlanıyor.
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait faaliyetler ve bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve unsurlar de düzenleme kapsamında yer alacak.
Teklifte, nükleer ziyanlara ait hukuksal sorumluluk kararlarının uygulanmasında yer verilmeyen tanımlar konusunda Paris Mukavelesi’nde yer alan tanımlar temel alınacak.
-Genel unsurlar
Düzenlemeyle nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait yürütülecek faaliyetler konusunda genel prensipler de belirleniyor.
Nükleer güç ve nükleer unsurlarla ilgili rastgele bir faaliyeti yürütecek gerçek yahut hukukî şahıslar, Türkiye’nin taraf olduğu nükleer teminat ile ilgili milletlerarası muahede ve kontratlara uymakla yükümlü olacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek kuşakların radyasyona maruz kalma riskini içeren her türlü faaliyette; faaliyetin kişisel yahut toplumsal açıdan yarar sağlaması, faaliyet nedeniyle maruz kalınabilecek radyasyon dozlarının mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması, bu radyasyon dozlarının Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen doz sonlarını aşmaması unsurları temel alınacak.
Nükleer güç ve radyasyona ait faaliyetler ile bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve hususlar güvenlik, emniyet ve nükleer garanti açısından düzenleyici denetime tabi olacak. Düzenleyici denetime ait verilecek muafiyetler ile bu muafiyetlerin hudut ve şartları, güvenlik ve emniyetle ilgili gerekleri karşılayacak halde, dereceli yaklaşım temel alınarak Nükleer Düzenleme Kurumunca yönetmelikle belirlenecek.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlerde güvenlik ve emniyet, öncelikli olarak sağlanacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların radyasyona maruz kalması riskini doğuracak her türlü faaliyete ait bu riskten etkilenebilecek şahısların bilgilendirilmesi temel olacak.
– Yetkilendirme ve kontrol
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait faaliyetler, Nükleer Düzenleme Kurumuna bildirimde bulunulmaksızın yahut kurumdan yetki alınmaksızın yürütülemeyecek. Bu faaliyetleri yürütmek isteyen gerçek yahut hükmî şahıslar Nükleer Düzenleme Kurumuna müracaatta bulunacak. Kurum güvenlik yahut emniyetle ilgili prensipleri temel alarak bildirim yahut yetkilendirme gerektiren faaliyetleri belirleyecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, radyasyon tesisi, radyoaktif atık tesisi işletmek ve radyasyon uygulamalarını yürütmek için lisans alınacak. Kurumdan sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yahut Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına nazaran kurulmuş hukukî bireyler lisans alabilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, radyasyon tesisi, radyoaktif atık tesislerinin inşa edilmesi, işletmeye alınması, işletmeden çıkarılması, yine işletmeye geçilmesi ile tesiste güvenlik ve emniyeti ilgilendiren değişiklik yapılması için müsaade alınacak.
Ayrıyeten radyoaktif unsurların ihracatı, ithalatı, taşınması, transit geçirilmesi, nükleer teminat kapsamında, nükleer alanda kullanılmak için özel dizaynlanmış yahut hazırlanmış unsur, materyal, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknoloji ile nükleer çift kullanımlı unsur, gereç, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknolojinin ihracatı; nükleer teminat kapsamında kurum tarafından belirlenen unsur, gereç, ekipman, sistem, bileşen yahut ilgili teknolojinin ithalatı ile güvenlik, emniyet ve nükleer teminat dikkate alınarak kurum tarafından belirlenen öbür faaliyetler için müsaade alınması zarurî olacak.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlere ait Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen faaliyetlerde vazife alacak çalışana radyasyondan korunmaya yönelik eğitim veren hukuksal şahıslar, radyasyondan korunmaya yönelik hizmet verecek bireyler, faaliyetlerde misyon alacak işçi, ekipman imalatı yapan bireyler ile üçüncü taraf nezareti yapan şirketler için kurumdan yetki dokümanı alınacak.
Nükleer Düzenleme Kurumu, yetkilendirilen şahıslara öbür bireyler tarafından verilecek hizmetler yahut güvenlik, emniyet ve nükleer garantiye tesir edebilecek öteki faaliyetler için yetki evrakı alma yükümlülüğü getirebilecek.
Kurum yetkilendirdiği bir faaliyet için güvenlik, emniyet ve nükleer garantiye ait uyulması gereken şartlar da dahil olmak üzere gerekli yetki şartlarını belirleyecek.
Kurum tarafından verilen lisans, müsaade ve yetki evrakı devredilemeyecek.
Bildirimlere ve yetkilendirmelere ait süreçler, yetkilendirme şartları, müracaat, yetkilerin kapsamı ve geçerlilik mühletleri ile yetkinin yenilenmesi, kısıtlanması, askıya alınması, iptali yahut daha evvel yetkilendirilmiş bir faaliyet için öbür bir kişinin yetkilendirilmesine ait bahisler, Nükleer Düzenleme Kurumunca ilgili bakanlıkların görüşü alınarak yönetmelikle belirlenecek.
– Sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak
Yetkilendirilen hukukî bireyler, verilen yetkinin şartları kapsamında her türlü sorumluluk kendilerinde olmak üzere faaliyet sırasında radyasyondan korunma, güvenlik ve emniyeti sağlayacak.
Bir faaliyetin yürütülmesinde güvenlik, emniyet ve nükleer teminatın sağlanmasında asıl sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak. Verilen yetkinin şartlarına ve mevzuata uymak, düzenleyici denetim altında olmak yahut yükümlülüklerini yerine getirmek üzere görevlendirme yapmak, hizmet almak yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu azaltmayacak yahut ortadan kaldırmayacak.
Yetkilendirilen şahıslar, faaliyete ait yükümlülükleri sona ermeden, faaliyetin yürütüldüğü yeri yahut tesisi, nükleer maddeyi, radyoaktif kaynağı yahut radyoaktif atığı sahipsiz kalacak halde terk edemeyecek.
Yetkilendirilen kişinin sorumlulukları, düzenleyici denetimden çıkarılma ile sona erecek. Yetkilendirilen kişinin işi bırakması, yetkisinin kısıtlanması, askıya alınması ya da iptal edilmesi ve gibisi durumlar sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak.
-Onay
Nükleer tesisler, radyasyon tesisleri yahut radyoaktif atık tesislerinin kurulacağı saha Nükleer Düzenleme Kurumu onayına tabi olacak. Kurum, faaliyetlere ait radyasyondan korunma, güvenlik, emniyet ve nükleer garantiyi dikkate alarak onaya tabi öbür konular belirleyebilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumu; çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların radyasyondan korunmasına tesir edebilecek faaliyetler için uygunluk ölçütleri belirleyebilecek ve onaya tabi tutabilecek.
-Denetim ve yerinde inceleme
Düzenleme kapsamındaki faaliyetler ve yetkilendirilen bireyler Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne tabi olacak. Kurum, yetkilendirme kapsamında yetkilendirilen bireylerin yüklenici, alt yüklenici, tedarikçi ve alt tedarikçilerinin faaliyetlerini de denetleyebilecek.
Kurum kontrol ve yerinde inceleme kapsamında, sonuçları prestijiyle kurum açısından bağlayıcı olmayacak biçimde inceleme, araştırma, tespit ve raporlama yapmak üzere ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları, özel hukuk hükmî şahısları ve gerçek bireylerden teknik dayanak hizmeti alabilecek.
Lisans verilen nükleer tesislerin ve radyoaktif atık tesislerinin alanlarında yapılacak yapılar hakkında Yapı Kontrolü Hakkında Kanun kararları ile İmar Kanunu’nun fenni mesuliyete ait kararları uygulanmayacak. Bu yapılara ait her türlü sorumluluk yetkilendirilen şahsa ilişkin olacak. Bu yapıların kontrolü Nükleer Düzenleme Kurumunca yapılacak. Bu durum yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu kısmen yahut büsbütün ortadan kaldırmayacak. Kontroller bu bahiste ihtisas sahibi olan kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte de yapılabilecek. Kurumun bu kapsamdaki talepleri ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları tarafından gecikmeksizin karşılanacak.
Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne ek olarak yetkilendirilen hukuksal şahıslar, nükleer tesis yahut radyoaktif atık tesisine ait yapıların kontrolü de dahil olmak üzere kurum tarafından belirlenen faaliyetlerin üçüncü taraf nezareti için yetkilendirilmiş şirketlerden hizmet alacak.
Kontrole tabi olanlar, kurum denetçilerinin ve kurum tarafından görevlendirilen bireylerin misyonlarını serbestçe ve vaktinde yerine getirebilmeleri için gerekli kaideleri sağlayacak ve kollayıcı güvenlik önlemlerini alacak.
Nükleer teminat kontrolüne tabi olanlar, Memleketler arası Atom Gücü Ajansının Türkiye tarafından onaylanmış denetçileri tarafından yapılan kontrollerde, ilgili mevzuatta belirtilen yükümlülüklerini yerine getirecek. Bu kontrollere Nükleer Düzenleme Kurumu temsilcisi refakat edecek.
-Kurum denetçileri
Kurum denetçileri, Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen vasıfları taşıyan kurum çalışanı ortasından Nükleer Düzenleme Heyeti tarafından yetkilendirilecek.
Kurum denetçileri ve kontrole eşlik etmek üzere görevlendirilen öteki kurum işçisi, kontrol hedefiyle ilgili yerlere yahut tesislere girmek; faaliyetleri denetlemek ve yerinde incelemek; gerekli gördükleri bireylerle görüşmek ve gerekli gördükleri konularda inceleme, araştırma ve soruşturma yapmak; her türlü bilgi, doküman ve kayıtları istemek, incelemek, inceletmek, alıkoymak yahut suretini almak; rastgele bir gereç yahut numuneyi almak, aldırmak, alıkoymak, yoluna uygun olarak bertaraf etmek yahut ettirmek; rastgele bir aygıtı kullanarak ölçüm, tahlil, muayene ve test yapmak yahut yaptırmak; görsel, işitsel yahut yazılı kayıt tutmak yetkisine sahip olacak.
Güvenlik yahut emniyetin tehlikeye düştüğü yahut düşebileceği ve müdahalenin gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Nükleer Düzenleme Kurumu denetçisi, durumu kuruma ve yetkilendirilen bireye derhal bildirecek. Bu durumda, kurum yetki verilen faaliyetin tamamının yahut bir kısmının durdurulması yahut sınırlanması da dahil olmak üzere gerekli önlemleri aldırabilecek.
Kurum denetçisi, kontrol sırasında gerekli hallerde mülki yönetim amirlerinden kolluk kuvveti talebinde bulunabilecek. Bu durumda mülki yönetim amirleri ve kolluk kuvvetleri kurum denetçilerine gereken takviyesi gecikmeksizin sağlayacak.
Nükleer santrallerde ortaya çıkan kullanılmış yakıtlar, işletme ömrü boyunca nükleer santral alanında depolanacak.
Sahipsiz radyoaktif unsur tespit edildiği takdirde TENMAK, ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak gerekli önlemleri alacak yahut aldıracak, bertaraf dahil gerekli iş ve süreçleri yürütecek.
İşletenler, her bir nükleer tesis yahut taşıma faaliyeti için belirlenen üst hudut meblağında uygun sigorta yaptırmak yahut ayrıca bir teminat göstermek zorunda olacaklar.
AK Parti milletvekillerinin imzasıyla TBMM Başkanlığına sunulan Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi’ne nazaran, yetkilendirmeye tabi bir faaliyet sırasında radyoaktif atık üreten şahıslar radyoaktif atık idaresi özel hesabına, nükleer tesis, radyasyon tesisi ve radyoaktif atık tesislerini işletmek üzere yetkilendirilen bireyler ise işletmeden çıkarma özel hesaplarına, belirlenecek fiyatta, başka farklı katkı hissesi ödeyecek.
Bakanlık merkez muhasebe ünitesi nezdinde radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesapları açılacak. Özel hesaplar ismine tahsil edilen gelirler gayesi dışında kullanılamayacak.
Nükleer santraller için özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri üretilen ünite elektrik (kWh) başına, teminat ölçüleri ise şurası güç (MW) başına, öbür tesis ve uygulamalar için ise özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri, tesisin ve uygulamama çeşidi, atığın sınıfı, ölçüsü ve aktivitesi üzere konular dikkate alınarak Hesaplar İdare Şurası tarafından belirlenecek. Özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri her yıl gözden geçirilecek, öngörülen masrafları karşılayacak halde güncellenecek. Fakat milletlerarası muahedelerde bu fıkra kapsamında yer alan konuları düzenleyen kararlar gizli kalacak.
Radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesabının gelirleri; ödenecek katkı hisseleri ve teminatlar, özel hesap gelirlerinin değerlendirilmesiyle elde edilen gelirler, bağış ve öbür gelirlerden oluşacak.
Radyoaktif atık idaresi özel hesabından; radyoaktif atık bertaraf tesisi kurulabilecek alanların belirlenmesi ve ilgili saha çalışmaları, radyoaktif atık bertaraf tesisinin tasarımı, yetki alınması, inşası, işletilmesi, bakımı, kapatılması ve düzenleyici denetimden çıkarılması, belirtilen maksatlara yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri, süreçlerini yapmak üzere Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumuna (TENMAK) ödeme yapılacak.
– İşletmeden çıkarma özel hesabı, her tesis için farklı takip edilecek
Hesaplar idare heyeti lider ve üyelerine yapılacak ödemeler ile özel hesapların işleyişine ait bağımsız kontrol ve danışmanlık hizmetleri kapsamında yapılacak ödemeler, idari masraflar ve yargılama masrafları ilgisine nazaran özel hesaplardan karşılanacak.
Radyoaktif atık ve işletmeden çıkarma özel hesabındaki meblağın, işletmeden çıkarma sırasında yahut radyoaktif atık idaresi ile ilgili öngörülenler dışında olabilecek masraflar nedeniyle ya da tesisin planlanandan erken işletmeden çıkarılması üzerine yetersiz kalması durumunda maliyetler yetkilendirilen kişi tarafından sağlanan teminattan karşılanacak. Teminat yetersiz ise kalan ölçü yetkilendirilen şahıstan tahsil edilecek. Özel hesapta biriken meblağ dikkate alınarak kelam konusu teminat ölçüsü yetkilendirilen kişinin talebi üzerine tekrar belirlenecek.
Tesislerin işletilmesine yönelik yetkilendirme için müracaat yapan şahıslar işletmeden çıkarmaya ait maliyet planını ilgili bakanlığa sunacak. İşletmeden çıkarma özel hesabı her bir tesis için farklı ayrı takip edilecek.
Özel hesaplarda toplanan gelirler, Kamu Finansmanı ve Borç İdaresinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamı dışında olacak.
Müddetinde ödenmeyen katkı hisseleri, Amme Alacaklarının Tahsil Yolu Hakkında Kanun’a nazaran takip ve tahsil edilecek. Vergi dairesince tahsil edilen meblağlar tahsil edildiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar özel hesaplara aktarılacak.
– Hesaplar İdare Heyeti
Özel hesapların gelirlerini yönetmek ve özel hesaplardan yapılacak ödemeleri onaylamak üzere Hesaplar İdare Şurası; bakanlık ve Hazine ve Maliye Bakanlığından ikişer temsilci, TENMAK’tan bir temsilci ve bu kurumların dışında toplam sayısı üçü geçmemek üzere Türkiye hudutları dahilinde nükleer santral işleten hukukî bireylerin birer temsilcisi ile öteki tesis ve uygulamalar için bir temsilciden oluşacak.
Temsilci seçilebilmek için Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen devlet memurluğuna atanabilme genel koşullarını taşımak, en az dört yıl vadeli yükseköğrenimi tamamlamak ve kamuda ve/veya özel kesimde alanında en az beş yıl çalışmış olmak gerekecek. Bakanlık temsilcilerinden birisi lider olarak vazife yapacak.
Hesaplar İdare Konseyi üyelerinin misyon mühletleri üç yıl olacak. Misyon müddeti sona eren üyeler tekrar görevlendirilebilecek.
Hesaplar İdare Şurası lider ve üyelerine, misyon yapılan toplantılar için her ay toplamda (20 bin) gösterge sayısının memur maaş katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak meblağ kadar huzur hakkı ödenecek.
Tesisin erken işletmeden çıkarılması ihtimaline karşı radyoaktif atık idaresi ve işletmeden çıkarma için gerekli maliyetlerin karşılanabileceğine ait teminatın yeterliliği Hesaplar İdare Şurası tarafından kuruma bildirilmeden tesisin işletilmesine yönelik yetkilendirme yapılamayacak.
– Nükleer ziyanlar
Teklifle nükleer ziyanlara ait hukuksal sorumluluk da düzenleniyor. Buna nazaran, nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında bu kanunda karar bulunmayan hallerde Paris Mukavelesi kararları uygulanacak.
Bir nükleer tesis dışında ve üretiminin son etabına gelmiş endüstriyel, ticari, ziraî, tıbbi, bilimsel ya da eğitimsel gayelerle kullanılan yahut kullanılacak olan radyoizotoplardan yahut Paris Mukavelesi çerçevesinde belirlenen sonların altındaki ölçü ve aktivitedeki nükleer unsurlardan kaynaklanan ziyanlar bu kısmın kapsamı dışında olacak.
Nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında; kurum tarafından yahut ülkesindeki makamlar tarafından bir nükleer tesisi işletmek üzere yetkilendirilmiş hükmî kişi, nükleer tesis işletmek için verilecek lisans alınmadan evvelki devirde nükleer tesisi kuran hükmî kişi, nükleer tesisi işletmek için verilen lisans iptalinden sonra yeni bir işleten belirlenene kadar olan periyotta lisansı iptal edilen hükmî kişi işleten olarak kabul edilecek.
İşleten, nükleer ziyanlardan ve tazminatların ödenmesinden, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, işçisinin ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet sağlayanlar rastgele bir kusurunun olup olmadığına bakılmaksızın sorumlu tutulacak.
İşleten, direkt bir silahlı çatışma, hasmane hareketler, iç savaş ya da ayaklanmadan ötürü meydana gelen bir nükleer hadiseden kaynaklanan nükleer ziyandan sorumlu olmayacak.
İşleten, bir nükleer hadisenin neden olduğu nükleer ziyanların tazminine ait olarak yalnızca Paris Mukavelesi ve bu kısım kararları kapsamında sorumlu olacak.
İşletenin kurumdan almış olduğu yetkinin iptal edilmiş yahut askıya alınmış yahut kısıtlanmış olması, işletenin bu kısım kapsamındaki sorumluluklarını ortadan kaldırmayacak.
İşletenin, nükleer ziyana neden olan nükleer hadisenin, nükleer ziyan gören kişinin kastından ya da ağır ihmalinden meydana geldiğini ispat etmesi halinde; işleten, yalnızca nükleer ziyan gören bu bireye karşı yetkili mahkemenin kararıyla kısmen yahut büsbütün sorumluluktan kurtulabilecek.
Bu kısmın uygulanmasında tıpkı alanda bir işleten tarafından işletilen birden fazla nükleer tesis tek bir tesis olarak kabul edilecek.
– İşletenin sorumluluk hudutları
Teklifin işletenin sorumluğu hudutları kısmında ise her bir nükleer hadise için işletenin sorumluluk ölçüleri düzenleniyor.
Buna nazaran termal gücü 10 megavatın üzerinde olan nükleer reaktörler ile kurum tarafından nükleer tesis işletmek için verilecek lisans öncesi yapılacak kıymetlendirme ile belirlenecek öbür nükleer tesisler için 700 milyon avro, bu kapsama girmeyen nükleer tesisler için 70 milyon avro, nükleer hususların taşınması için 80 milyon avro, nükleer unsurların Türkiye sonları dahilinde yapılacak transit geçişleri için 700 milyon avro ile hudutlu olacak.
Belirlenen sorumluluk ölçüleri, başka ülkelerde meydana gelen ziyanlar ile ilgili olarak, karşılıklılık prensibi çerçevesinde, o ülkede nükleer hadiseden doğan nükleer ziyanlar için uygulanan sorumluluk ölçüsü ile sonlu olarak uygulanacak.
– İşletenler, 80 milyon avro fiyatında sigorta yaptıracak
Teklifle işletene, sigorta yaptırma yahut teminat gösterme mecburiliği getiriliyor.
Buna nazaran işletenler, her bir nükleer tesis yahut taşıma faaliyeti için belirlenen üst hudut fiyatında ve kurum tarafından belirlenen vakitte ve kurallara uygun sigorta yaptırmak yahut ayrıca bir teminat göstermek zorunda olacaklar.
Nükleer hususların Türkiye’nin egemenlik alanında yapılacak transit geçişlerinde işleten, 80 milyon avro meblağında sigorta yaptıracak yahut teminat gösterecek.
Teklifte belirtilen sigorta ya da teminat, kuruma yazılı olarak en az 2 ay evvel sigorta şirketi yahut nükleer sigorta havuzu ya da teminat veren tarafından bildirimde bulunulmadan askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek. Kelam konusu sigorta ya da teminatın nükleer unsurların taşınmasına ait olması halinde sigorta ya da teminat taşıma sırasında askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek.
Yaptırılan sigorta ya da gösterilen teminat yalnızca bir nükleer hadise durumunda nükleer zararın tazmini için kullanılabilecek.
İşletenin Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu uyarınca merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimi ya da sermayesinin tamamının kamuya ilişkin olması halinde, işleten sigorta yaptırma yahut teminat gösterme yükümlülüğünden muaf tutulabilecek. Bu durumda nükleer hadise sonucu meydana gelen nükleer zararın devlet tarafından ne formda taahhüt edileceğine ait metot ve temeller, Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenecek.
– Nükleer sigorta havuzu kurulacak
İşletenin belirlenen yükümlülüklerine sigorta sağlanabilmesi emeliyle bir nükleer sigorta havuzu kurulacak.
İşleten belirlenen sigorta ya da teminat yükümlülüklerini yurt içinden yahut milletlerarası piyasalardan kısmen yahut büsbütün sağlayabileceği üzere nükleer sigorta havuzundan da sigorta yapılmasını talep edebilecek.
İşletenin sigorta ya da teminat bulamaması yahut işleten tarafından sunulan sigorta ya da teminatın belirlenen ölçülerden az olması durumunda eksik kalan ölçü Cumhurbaşkanınca belirlenecek yordam ve asıllara nazaran karşılanacak.
Bir nükleer hadise sonrasında mevcut sigorta ya da teminatın belirlenen ölçüleri karşılamaması durumunda eksik kalan ölçü Cumhurbaşkanınca belirlenecek yöntem ve temellerle karşılanacak ve işletene rücu edilecek.
– Nükleer zararın tazmini
Teklifin nükleer zararın tazmini formu ve meblağı kusursuz ve münhasır sorumluluk unsuru temel alınarak Türk Borçlar Kanunu kararları uyarınca tayin edilecek.
Nükleer ziyan gören şahsa toplumsal sigortalar, özel sigortalar ve genel sıhhat sigortasına ait mevzuat uyarınca ayrıyeten yapılan ödemeler nükleer ziyan görenin bu kısımda yer alan kararlar uyarınca alacağı tazminat fiyatından düşülecek.
Teklifle nükleer ziyan gören bireyler, ziyanlarının tazminini, sorumluluk hudutları içinde direkt işletenden talep edebilecekleri üzere sigortacıdan, nükleer sigorta havuzundan ve öbür teminat verenlerden de talep edebilecek.
Nükleer zararın belirtilen sorumluluk ölçüsü hudutlarını aşmasının beklendiği durumlarda nükleer hadisenin meydana geldiği tarihten itibaren en geç 2 ay içinde Cumhurbaşkanınca nükleer hadise sonucu meydana gelen nükleer ziyanların tazmini için nükleer ziyan görenler tarafından yapılan müracaatları kıymetlendirmek ve müracaatlar hakkında karar vermek üzere Nükleer Ziyan Tespit Kurulu kurulacak. Kurulun masrafları Bakanlık bütçesinden karşılanacak.
Komite kurulması halinde, nükleer hadise sonucu meydana gelen nükleer ziyanlar komite marifetiyle tazmin edilecek. İşletenin sorumluluk hududuna giren fiyat, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından işletenden yahut onun sigortacısından ya da işleten tarafından gösterilen teminatın paraya çevrilmesi suretiyle tahsil edilecek.
Kurul, yapacağı ilanlarla en az bir yıllık bir müddet tanıyarak ve mühletin bitiş tarihini belirleyerek, nükleer ziyan gören bireylerin komiteye yahut belirleyeceği öbür makamlara başvurmalarını isteyecek. Nükleer ziyan gören bireyler tarafından komite kurulmadan evvel nükleer ziyanların tespiti yahut tazmini hedefi ile açılmış olan davalar, komitenin nükleer zararın tazminine ait kararı katılaşana kadar duracak. Bu bireylerin açmış oldukları davadaki talep sonucunun büsbütün komite kararı ile karşılanması durumunda, mahkeme tarafından davanın konusuz kalmasına, öteki durumlar için ise davanın kaldığı yerden devamına karar verilecek.
Yoluna uygun olarak müracaatta bulunanlara ödenecek tazminatların toplam fiyatının sorumluluk ölçüsü hududu aşan durumlarda kurul, sorumluluk ölçü sonunu teşkil eden meblağı paylaştıracak bir ödeme planı yapacak. Ödeme planında, can kaybı yahut şahısların sıhhatine verilen ziyanlar öncelikle tazmin edilecek. Sorumluluk ölçüsü sonunun aşıldığı kısım için Cumhurbaşkanı uygun göreceği önlemleri alacak.
Kurul, yedi üyeden oluşacak, üyeler, kamu vazifelileri ortasından cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek.
Türkiye’nin egemenlik alanında gerçekleşen bir nükleer hadiseyle ilgili olarak Türk mahkemelerinin yargılama yetkisinin kelam konusu olduğu hallerde yalnızca Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri yetkili olacak.
TBMM Başkanlığına sunulan Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi’ne nazaran, işleten, sigortacı, nükleer sigorta havuzu, başka teminat verenler ve devlet, nükleer ziyanı ortaya çıkaran nükleer hadiseye kasıtlı olarak sebep olan gerçek şahsa karşı rücu hakkına sahip olacak.
İşletenin, ortalarındaki kontratta açıkça belirtildiği takdirde, mukavelede belirtilen kapsam ve biçimde kontrat yaptığı şahsa karşı da rücu hakkı bulunacak.
Nükleer ziyanların karşılandığı haller hariç, tazminat talepleri nükleer ziyan gören kişinin ziyanı ve sorumlusunu öğrendiği tarihten itibaren belirlenen zamanaşımı müddeti şimdi tamamlanmamışsa 3 yıl geçmekle zamanaşımına uğrayacak.
Can kaybı ile şahısların sıhhatine verilen ziyanlarla ilgili tazminat talepleri, nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 30 yılın, öteki nükleer ziyanlarla ilgili tazminat talepleri nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yılın geçmesiyle zamanaşımı olacak.
Rücu hakkı, rücu hakkına sahip kişinin rücu edeceği kişiyi öğrenmesinden ve tazminatı ödemesinden itibaren 3 yılın ve her halde tazminatın tamamının ödendiği tarihten başlayarak 10 yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrayacak.
– Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri yetkili olacak
Türkiye Cumhuriyeti egemenlik alanında gerçekleşen bir nükleer hadiseyle ilgili olarak yahut Paris Mukavelesi ve Türkiye’nin tarafı olduğu Viyana ve Paris Kontratlarının Uygulanmasına Ait Ortak Protokol uyarınca Türk mahkemelerinin yargılama yetkisinin kelam konusu olduğu hallerde yalnızca Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri yetkili olacak.
Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerinin yetkili olması halinde Ankara mahkemeleri kesin yetkili olacak. Nükleer Ziyan Tespit Komitesi kurulmaması halinde mahkeme, belirlenen sorumluluk hududunu aşmayacak biçimde, nükleer ziyan gören bireylere süreksiz ödeme yapılmasına karar verebilecek.
– Nükleer Düzenleme Kurumu
Nükleer Düzenleme Kurumuna düzenleyici faaliyetlerini zafiyete uğratacak, bu faaliyetlerle çelişecek yahut faaliyetlerini etkin bir halde yürütmesini engelleyecek yükümlülükler verilemeyecek.
Kurum, Şura kararı ile 5 yıla kadar yıllara sari yüklenmelere ilişkin kontratlar yapabilecek.
Kurumda, Nükleer Düzenleme Uzmanı ve Uzman Yardımcısı istihdam edilecek.
Kurumun misyon alanı ile ilgili özel bilgi ve ihtisas gerektiren bahislerde yerli ve yabancı uzmanlar kontratlı işçi olarak çalıştırılabilecek.
Kontratlı işçi olarak istihdam edilecek yabancı uzmanlar ile yurt dışında nükleer güç alanında fiilen en az 5 yıl çalışmış yerli uzmanlara verilecek her türlü ödemeler dahil fiyatlar, kontratlı işçi için uygulanmakta olan kontrat fiyatı tavanının 14 katını aşmamak üzere Cumhurbaşkanınca tespit edilecek.
Konsey Lider ve üyeleri, misyonlarının devamı mühletince misyonlarını tam bir dikkat, dürüstlük ve tarafsızlık ile yürüteceklerine, kanun kararlarına karşıt hareket etmeyeceklerine ve ettirmeyeceklerine dair Yargıtay Birinci Başkanlık Şurası huzurunda yemin edecek.
– Nükleer Teknik Takviye Anonim Şirketi kurulacak
Kurumun vazifelerini yerine getirirken muhtaçlık duyacağı her türlü tahlil, danışmanlık, nezaret, inceleme, araştırma, muayene, test, denetim, eğitim ve sertifikalandırma üzere teknik takviye hizmetlerini sağlamak gayesiyle, başlangıç sermayesi 1 milyon Türk Lirası olan ve Kurum tarafından ödenen, hisselerinin en az yüzde 51’i Kuruma ilişkin olan, Nükleer Teknik Dayanak Anonim Şirketi (NÜTED) unvanı altında özel hukuk hukuksal kişiliğini haiz bir anonim şirket kurulacak.
Kurumun uygun bulması durumunda NÜTED A.Ş, üçüncü şahıslara yurt içinde ve yurt dışında hizmet verebilecek.
Kamu kurum ve kuruluşlarına işçi alınmasına dair ilgili mevzuat kararları NÜTED A.Ş. tarafından istihdam edilecek işçi hakkında uygulanmayacak.
– Ceza kararları
Teklif ile nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait ceza kararları de düzenleniyor.
Nükleer tesis, radyasyon tesisi yahut radyoaktif atık tesisini geçerli bir lisansa sahip olmaksızın işletenler 4 yıldan 8 yıla kadar mahpus ve 5 bin gün isimli para cezası ile; radyasyon uygulamalarını geçerli bir lisansa sahip olmaksızın yürütenler 1 yıldan 4 yıla kadar mahpus ve bin gün isimli para cezası ile; nükleer tesis, radyasyon tesisi yahut radyoaktif atık tesislerine ait Kurumdan müsaade alınması gereken faaliyetleri geçerli bir müsaadeye sahip olmaksızın yürütenler 2 yıldan 5 yıla kadar mahpus ve 3 bin gün isimli para cezası ile cezalandırılacak.
Faaliyete ait yükümlülükleri sona ermeden, faaliyetin yürütüldüğü yeri yahut tesisi, nükleer maddeyi, radyoaktif kaynağı yahut radyoaktif atığı sahipsiz kalacak halde terk edenler 3 yıldan 8 yıla kadar mahpus ve 5 bin gün isimli para cezasına çarptırılacak.
Nükleer tesis, radyasyon tesisi yahut radyoaktif atık tesisini cebir yahut tehdit kullanarak ya da hukuka ters diğer bir davranışla ele geçiren, zapt eden yahut denetimi altına alan şahıslara 12 yıldan 20 yıla kadar mahpus cezası uygulanacak.
Nükleer silah ya da radyolojik silah imal eden, radyoaktif hususları bu gayeyle bulunduran, kullanan, kullanımını yaygınlaştıran yahut bunları ticaretini yapan şahıslar 25 yıldan 30 yıla kadar mahpusla cezalandırılacak.
Bu fiillerin gerçek yahut hükmî kişiyi, memleketler arası bir örgütü yahut bir devleti bir fiili yapmaya yahut yapmaktan kaçınmaya zorlamak maksadıyla gerçekleştirilmesi halinde verilecek ceza fiilin yüküne nazaran yarısından iki katına kadar, bu fiillerin bir örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde yarısından bir katına kadar artırılacak.
Bir nükleer tesisin geçerli bir lisansa sahip olmaksızın işletilmesi durumunda 2 milyon 733 bin ila 136 milyon 623 bin Türk lirası idari para cezası uygulanacak.
Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi ile nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait idari yaptırımlar düzenleniyor.
Bir nükleer tesisin geçerli bir lisansa sahip olmaksızın işletilmesi durumunda 2 milyon 733 bin ila 136 milyon 623 bin lira, radyoaktif atık tesisleri ve radyasyon tesislerinin geçerli bir lisansa sahip olmaksızın işletilmesi durumunda 1 milyon 367 bin ila 13 milyon 663 bin lira, radyasyon uygulamalarının geçerli bir lisansa sahip olmaksızın yürütülmesi durumunda 28 bin ila 274 bin lira idari para cezası uygulanacak.
Müsaade alınması gereken faaliyetlerden; tesislere ait olanların müsaade alınmaksızın yürütülmesi durumunda 137 bin ila 638 bin, oburlarının müsaade alınmaksızın yürütülmesi durumunda 10 bin ila 45 bin, yetki dokümanı alınması gereken faaliyetlerin yetki dokümanı alınmaksızın yürütülmesi halinde 5 bin ila 200 bin lirası idari para cezası kesilecek.
Nükleer tesislere ait mevzuat yahut yetki şartlarına, Kurum kararlarına ve talimatlarına alışılmamış hareket edildiğinin tespit edilmesi halinde, 274 bin ila 2 milyon 733 bin, radyoaktif atık tesisleri ve radyasyon tesislerine ait mevzuat yahut yetki şartlarına, Kurum kararlarına ve talimatlarına muhalif hareket edildiğinin tespit edilmesi halinde 137 bin ila 638 bin, öbür faaliyetlere ait mevzuat yahut yetki şartlarına, Kurum kararlarına ve talimatlarına alışılmamış hareket edildiğinin tespiti halinde 4 bin ila 28 bin lirası idari para cezası uygulanacak.
Yetkilendirilen kişi tarafından Kuruma gerçeğe muhalif doküman sunulması, aldatıcı bilgi verilmesi yahut yetkilendirme yapılmasını etkileyecek yetki şartlarındaki değişikliklerin bildirilmemesi halinde, ceza kararları gizli kalmak kaydıyla, nükleer tesisler için yetkilendirilen kişi 2 milyon 733 bin ila 136 milyon 623 bin, radyoaktif atık tesisleri ve radyasyon tesisleri için 1 milyon 367 bin ila 13 milyon 663 bin, başka faaliyetler için 28 bin ila 274 bin lira idari para cezası ödeyecek.
Tersliklerin Kurum tarafından verilen mühlet içinde giderilmemesi halinde idari para cezaları, her kezinde bir evvelki cezanın iki katı meblağında olacak.
Gerçek dışı evrakın, aldatıcı bilginin yahut yetki şartlarındaki değişikliğin yetkilendirmeye temel teşkil etmesi ve düzeltilmesinin mümkün olmadığının tespit edilmesi halinde ise idari para cezasına ek olarak yetki askıya alınacak, kısıtlanacak yahut iptal edilecek.
– Halk yahut etraf sıhhatine tehditte ceza bir kat artırılacak
Bu fiillerin halk yahut etraf sıhhatine ve güvenliğine tehdit oluşturacak halde tahribata yol açtığının tespiti halinde uygulanacak idari para cezası bir kat artırılacak. Kurum, idari para cezasına ek olarak, fiillerin halk ve etraf üzerinde oluşturduğu riskin devamı müddetince lisans yahut müsaadesi kısıtlayabilecek askıya alabilecek. Kurum,
fiillerin halk ve etraf üzerinde oluşturduğu riskin tartısına nazaran lisansı yahut müsaadesi iptal edebilecek.
Sigorta yaptırma yahut teminat gösterme yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletenlere, sorumluluk hududunun binde üçü kadar idari para cezası kesilecek.
Sigorta yaptırma yahut teminat gösterme zaruriliği ile ilgili kararlara ters hareket edildiğinin tespit edilmesi halinde ilgili nükleer faaliyetin yürütülmesi için gerekli olan lisans ve müsaadeler, sigorta yaptırma yahut teminat gösterme yahut müddeti dolan sigorta poliçesini yahut teminatı yenileme yükümlülüğü yerine getirilene kadar Kurum tarafından askıya alınacak. Askıya alınma tarihinden itibaren bir yıl, yetkilendirilen kişi tarafından gerekçelendirilmesi ve münasebetin Kurum tarafından uygun bulunması halinde 3 yıl içinde kelam konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde lisans ve müsaadeler iptal edilecek.
Bir yetkilendirmenin iptal edilmesi halinde, iptal tarihinden başlamak üzere; yetki dokümanı alınması gereken faaliyetler için 3 ay, müsaade alınması gereken faaliyetler için 6 ay, lisans alınması gereken faaliyetler için bir yıl müddet ile iptal edilen yetkilendirmeye bahis faaliyet için birebir kişi tarafından yine yetkilendirme müracaatında bulunulamayacak ve Kurum tarafından bu bireylere yetki verilmeyecek.
– İdari para cezaları, bildirisinden itibaren bir ay içinde ödenecek
İdari para cezaları, bildiriminden itibaren bir ay içinde ödenecek. Tersliği oluşturan fiilin, işlendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde tıpkı kişi tarafından tekrar işlenmesi halinde idari para cezası her kezinde bir kat artırılarak uygulanacak.
Bu Kanunun uygulanmasında nükleer santrallerin kurulmasına ve işletilmesine dair iş birliğine ait milletlerarası muahedelerde yer alan özel kararlar gizli olacak.
Mevzuatta nükleer güç ve radyasyonun kullanımını içeren faaliyetlerin düzenleyici denetimi ile ilgili olarak kapatılan Türkiye Atom Gücü Kurumuna yapılan atıflar Kuruma yapılmış sayılacak.
Nükleer Düzenleme Kurumunun düzenleme ve denetlemeye ait mal, hizmet ve danışmanlık hizmeti alımları, nükleer santral projeleri kapsamında saha ve fizibilite çalışmaları ile ilgili etüt, hizmet ve danışmanlık hizmeti alımları, Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunun yürüttüğü ve desteklediği araştırma ve geliştirme projeleri için gerekli olan mal ve hizmet alımları ile bu projelerle direkt temaslı olan ve projenin yürütülmesi için mecburilik arz eden imal işleri ile Hesaplar İdare Şurasının radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesabı ile ilgili danışmanlık hizmet alımları, ceza ve ihalelerden yasaklama kararları hariç, Kamu İhale Kanunu’na tabi olmayacak.
Kanun Teklifi yürürlüğe girdiği tarihe kadar yapılmış olan tüm yetkilendirmeler geçerliliğini sürdürecek ve yetkilendirilmiş şahısların yükümlülükleri Kuruma karşı devam edecek. Kurum yetkilendirilmiş şahıslara bu kanun teklifine ahenk hedefiyle Şura kararı ile ek yükümlülükler getirebilecek, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi için üç yıla kadar ek müddet tanıyabilecek.
Masraflarını karşılayacak seviyede gelir elde edinceye kadar radyoaktif atık idaresi özel hesabına, kanun teklifi yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıla kadar, Bakanlık bütçesine bu hedefle tahsis edilen ödenekten borç olarak mali kaynak aktarılabilecek.