Yükseköğretim Konseyi (YÖK) Lideri Prof. Dr. Erol Özvar, TRT Haber canlı yayınında değerlendirmelerde bulundu.
YÖK Lideri Özvar’ın, açıklamalarının satır başları şöyle;
Yükseköğretim Heyeti Anayasa’dan ve kanunlardan aldığı yetki ile Türkiye’de yükseköğretimin rehberliğini yapıyor. YÖK’ün üzerine düşen en değerli misyon 200’ü aşan üniversitelerin başta takım olmak üzere öğretim elemanlarının takımları, özlük hakları, eğitim öğretim süreçleri, üniversitelerde bilimsel araştırmalar, toplumsal sorumluluk ve gibisi yani bir üniversiteye düşen kıymetli işlevleri yerine getirirken onlara rehberlik etmek olduğunu söz etmek isterim.
“Bizim öngörümüz önümüzdeki yıllarda tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de yükseköğretim alanı genişleyecektir”
Yükseköğretim hayatımızın bölümünün geldiği bir noktayı şu müşahedeyle tek bir müşahedeyle aslında sizlerle paylaşabilirim. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda 10 sene içerisinde yani 1930’lu yılların sonuna kadar Türkiye’de 2 üniversite vardı. Bugün neredeyse bir asır sonra yani tam 100 sene sonra Türkiye üniversite sayısını 100 kat artırdı. Bugün üniversite sayılarımız 204’e faal olarak faaliyet gösteren üniversite sayılarımız ulaşmış vaziyettedir. YÖK olarak yeni devirde eğitim ve öğretim vaziyesinden en kıymetli önceliklerimizin başında liseden mezun olan tüm gençlerimize başarabilen tüm gençlerimize yükseköğretim kapılarını tabiki imtihanları hak eden öğrencilerimize açabilmektir. Bizim öngörümüz önümüzdeki yıllarda tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de yükseköğretim alanı genişleyecektir.
Yükseköğretim alanı geçmişte 20 yüzyılın başlarında çok daha dar bir zümreye hitap eden bir kurum iken bugün işlevleri ve fonksiyonu değişmiş çok daha geniş bir nüfus kitlesine hizmet verir hale gelmiştir. Bugün şu anda Tükiye demografik fısat penceresini yakalamıştır diyebiliriz. Türkiye’de sayıları 204’e ulaşan üniversitelerimiz hitap ettiği eğitimini üstlendiği gençlerin sayıları bakımından bence çok değil. Dünyadaki başka ülkelere baktığınızda örneğin Avrupa’daki Fransa ile mukayese ettiğimizde, Almanya, İtalya, ABD ile mukayese ettiğimizde milyon kişi başına düşen üniversite sayısı az. Bu şu demek değil, daha fazla dükkan açar üzere üniversite açmaktan bahsetmiyoruz ancak milletlerarası alanda meydana gelen gelişmeleri öteki ülkelerin yükseköğretim alanları onların yükseköğretime ulaşmak isteyen gençlere bakışları ve sunduğu imkanları yakından takip ediyoruz.
“Bugün lise mezunlarının yüzde 32’si yükseköğretime katılıyor”
Türkiye’de yükseköğretim kurumlarının halihazırdaki durumu sayı açısından bakıldığında tartışmaya açık bir bahis olmakla bir arada çok olmadığını söylemek isterim. Bugün lise mezunlarının yüzde 32’si yükseköğretime katılıyor. Bu ABD’de bu oran yüzde 70. Avrupa ülkeleri ile de mukayese ettiğinizde bu oranların önemli sayılara ulaştığını görüyoruz. Üniversiteye katılmak bakımından da Türkiye’de lise mezunlarının yaklaşık yüzde 32’sinin üniversiteye katıldığını söylememiz mümkün. Dünya ortalamaları ve OECD ortalamaları ile baktığımızda Türkiye yükseköğretim kurumlarının sayısı açısından abartıldığı sayılarda olduğunu söylemek sıkıntı.
Türkiye, son yıllarda bunu tabir etmem lazım, son 20 yılda özellikle büyükşehirlerin dışında kalan kentlerde sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın çabaları ile Anadolu’nun pek çok vilayetine üniversite açabilme imkanına kavuştuk.
25-34 yaş aralığındaki gençlerin son 10 yıldaki mezuniyeti yüzde 17’den yüzde 35’e yükseldi. OECD ortalaması son 10 yılda yüzde 36’dan yüzde 45’e çıktı. Yani biz şimdi daha üniversite mezunu vermek bakımından OECD ortalamasını yakalayabilmiş değiliz. Üniversiteler konuşulurken çok sayıda üniversite açtık, elini kolunu sallayan üniversiteye girebiliyor mu bu bahislerde biraz daha sayılara bilgilere dayanarak konuşmakta ehemmiyet var. Türkiye’de yükseköğretim kurumlarının sayı prestijiyle bugün şimdi üniversite kapılarına gelen okumak isteyen öğrencilerin Avrupa ve öbür ülkelerle mukayese edildiğinde dilek edilen oranlarda kontenjanlarının çok derecede olduğunu söz etmek güç.
Türkiye’de kalitenin garanti altına alınması konusunda gerek üniversitelerimiz gerekse yükseköğretim kalite heyeti dediğimiz çok büyük bir hizmet gören kuruluşumuz var. Yükseköğretim kalite heyeti, üniversitelerimizde gerek eğitim öğretim süreçlerini gerek araştırma geliştirme gerek üniversitelerin paydaşları ile munasebetleride standartları belirleyen ve bu standartları yıllık olarak takip eden bağımsız bir kuruluştur.
“Yükseköğretimde en temel gayemiz eğitimde kaliteyi artırmak”
Uzun yıllardır çok kıymetli faaliyetler görmekte olup kalitenin teminat altına alınması konusunda olağanüstü değerli faaliyetler yürütmektedir. Türkiye’de kalite garantisi yalnızca bizlerin yükseköğretim kalite şurası ile hudutlu değil. Heyetimiz, Avrupa’daki paydaşları ile süreçleri yakından takip etmektedir. Üniversitelerin kendisi de gerek ulusal gerek memleketler arası rekabette kaliteli öğrenci çekebilmek ismine tüm bu süreçleri akredite etme konusunda azimli çalışmaktadır. Kalite aslında bu açıdan bakıldığında bugün yükseköğretim kurumlarımızın en temel öncelikleri ortasında yer almaktadır. Kalite burada en başta bu kurumlarda eğitim öğretim faaliyetlerine katılmış olan bilgi maharet ve yetkinlik kazanmak isteyen öğrenciler için var. İkinci olarak eğitim öğretim faaliyetlerinin yanısıra bilimsel araştırma faaliyetleri yürüten öğretim elemanlarımızın bu etkinliklerindeki kaliteden kelam ediyoruz. Kaliteyi yalnızca sayılarla bilgilerle elde edilebilecek bir özellik olduğunu düşünmüyorum. Kalite bizdeki karşılığı ile nitelik dediğimiz şey aslında daha yapıyla çok yakından alakalı.
“260 bini bulan memleketler arası öğrenciye eğitim veriyoruz”
Türkiye’de her yıl artan sayıda milletlerarası öğrenci eğitim alıyor. Tematik yahut bölgesel kalkınma misyonlu üniversiteler de hedefliyoruz. Kalkınma gayelerimizden biri de milletlerarası öğrenci sayısını yarım milyona çıkartabilmektir. Bu peyder pey olacaktır. Bugün prestijiyle ülkemizde 260 bini bulan milletlerarası öğrencimiz lisans, yüksek lisans ve doktora seviyesinde 260 bin öğrencimiz Türkiye’de eğitim almaktadır.
“Bölgesel kalkınma misyonu tanıdığımız üniversitelerimiz var”
Bölgesel kalkınma misyonu tanıdığımız üniversitelerimizde o bölgenin iktisadi, toplumsal kalkınmasına dayanak olacak katkı sağlayacak konuları ortaya çıkarmaya ve üniversitedeki öğretim elemanlarımızın bu bahisteki çalışmalarını teşvik ediyoruz. Üniversitelerimizde gerek ülke içinde gerek milletlerarası alanda o üniversitenin en güçlü tarafları ile öne çıkmasını istek ediyorum. Bizim YÖK olarak temel stratejimiz üniversitelerimizin en güçlü taraflarını destekleyerek üniversitelerimizi daha görünür kılmak istiyoruz. Avrupa’da yükseköğretim alanından sorumlu meslekdaşlarım ile yakın temas halindeyim. Pandemiden sonra ve milletlerarası göç sıkıntısından sonra üniversitelerin milletlerarasılaşma stratejileri de değişmeye başladı. Biz bunları yakından takip ederek üniversitelerimizin bunlara ahenk sağlaması gerektiğini yani memleketler arası alana gitmeden kendi meskeninde uluslararasılaşmayı sağlayacak program ve müfredatların geliştirilmesini düşünüyoruz.
Bir kaç yıldan beri üniversite sınavlarımızda değişiklik oldu. Öğrencilerimiz 2 imtihana giriyor TYT ve AYT ile öğrencilerimiz çok düzgün biliyorlar. Birinci imtihan önlisans programlarını ikinci imtihan ise lisans programlarına girmek yahut bu programları kazanmak için girilen sınavlardı. TYT’de 150 puan barajı vardı AYT’de ise 180 barajı vardı. Biz bu sene üniversite imtihan kılavuzu yayınlanmadan evvel YÖK olarak duyuruda bunduk. Bu yeni uygulamayı yaklaşık 4-5 aydır çalışıyoruz. Tüm senaryoları çalışarak üzerinde durarak tüm testleri denemeleri yapmak suretiyle bu türlü bir karar aldık.
“Üniversiteye başvuran adayların sadece yüzde 33’ü bir lisans programını tercih etme hakkına sahip olmuş oldu”
Daha evvel 150 puan barajını aşamayan yani puanı hesaplanıp da 150 puanı alamayan adaylar TYT’de puanı hesaplanamadığından rastgele bir üniversitenin programına müracaat edemiyorlardı. Yani puanı hesaplanamadığından tercihte bulunamıyor bu sebeple de sistemin dışında kalıyorlardı. Cumartesi günü TYT’ye pazar günü de AYT’ye giriyorlardı. AYT’de ise öğrencimizin rastgele bir puan cinsinden müracaatta bulunabilmesi tercihte bulunabilmesi için taban 180 puanı alması gerekiyordu. Artık geçen yılki sayıları paylaşmak isterim. Geçen sene üniversite imtihanına giren aday sayısı 2,6 milyon. TYT testinde barajı geçen yani 150 ve üzeri puan alan aday sayısı ise 1,6 milyon. 1 milyon kişi baraj altında kaldığı söylenebilir. Buna nazaran barajı geçip 2 yıllık programlara başvuran adayların oranı yüzde 62. AYT’de ise 180 puan barajını geçip lisans programlarını tercih eden aday sayısı 876 bin olmuştur. Üniversiteye başvuran adayların sadece yüzde 33’ü bir lisans programını tercih etme hakkına sahip olmuş oldu.
Son 20 sene içerisinde üniversite imtihanına giren aday sayılarına baktık ve inceledik. Öteki yandan üniversite sayılarının artışı bununla birlikte üniversitelerdeki kontenjan sayılarının artışına baktık. Son 20 yılda Türkiye’deki kontenjan artış suratı imtihana giren öğrenci sayısının artış suratından daha yüksek seyrediyor. 2021 prestijiyle toplam kontenjan sayısı 1 milyonu geçiyor. Üniversitede okumak isteyen öğrenci sayısı ise bugün prestijiyle 2,6 milyon.
“Biz imtihanı eleme adabından çıkartıp puan üstünlüğüne dayalı bir muvaffakiyet sıralaması imtihanı haline getirdik”
Bugün geldiğimiz noktada ise üniversitelerimiz önemli sayılara ulaşan kontenjan sunmuş vaziyette. Ama öteki tarafta ise bu eleme adabını benimsediğimizden ötürü geçmiş yıllarda haklı olarak pek çok eğitimcinin uzman arkadaşımızın lisana getirdiği üzere kontenjanlar boş kalıyordu. Biz imtihanı eleme adabından çıkartıp puan üstünlüğüne dayalı bir muvaffakiyet sıralaması imtihanı haline getirdik. Böylece öğrencilerimiz artık en başarılı olanın kontenjanlara yerleşebildiği yahut programı kazanabildiği bir imtihan haline getirdik.
“Öğrencilerimiz gerek TYT gerek AYT’de aldığı puanlara nazaran programlara başvuruyorlar”
Geçen sene biz baraj koymasaydık TYT’de en az 750 bin öğrenci ön lisans için tercihte bulunabilecekti. Burada tercih dediğim, tercihte bulunmak demek üniversitenin sunduğu o programı kazanmak demek değil. Bu yeni sistemde puanı hesaplanabilen puanı hesaplanabilen ne demek, Türkçe yahut matematik testinden en az 0,5 ham puan alabilen öğrencilerin puanları hesaplanıyor. Öğrencilerimiz gerek TYT gerek AYT’de aldığı puanlara nazaran programlara başvuruyorlar. Daha evvel 150 puan alamayanın puanı hesaplanmadığından rastgele bir kontenjana başvuramıyordu. Artık puanı alabiliyorsa aday bu programlara başvurabilecek ve tercihte bulunabilecek.
Öğrencimiz, adayımız alacak sonucu TYT ve AYT bakacak kaç net yapmış kaç puan almış ortaöğretim muvaffakiyet puanı ile baraber total puanı kaç ve üniversite imtihanına giren adaylar ortasında kaçıncı sırada. Birebir biçimde geçen senede bu türlü yapıyordu öğrencilerimiz. Sonra bu öğrencilerimiz tercihte bulunma hakkına sahip öğrencilerimiz sıralamasına ve puanına nazaran üniversiteleri tercih edecekler. Sıralamasına bakacak geçen sene başvurmak tercihte bulunmak istediği programa en son öğrenci kaç puanla girmiş ona bakacak. Kaçıncı sırada girmiş ona bakacak, sonra kendi puanı ve sıralamasına nazaran tercihlerde bulunacak. Sisteme giriş yaptıktan yükledikten sonra bilgisayar programı o programa başvuran o kontenjana tercihte bulunan diyelim kontenjan 10 kişi, 100 kişi müracaat etmiş. 100 kişi içinde puanı ve sıralaması birinci 10’da olan öğrenci o programı kazanacak.
“Geçen yıl baraj olmasaydı 3 milyon tercih sayısı 6 milyona çıkacaktı”
Daha evvel tercihte hakkı bulunmayan öğrencilerimiz tercih havuzunda olacaklar ve aldıkları puan ve sıralamasına nazaran gelip tercihte bulunacaklar. Puan üstünlüğü varsa o programa kabul edilecekler. Bu getirdiğimiz sistemle muazzam bir rekabet geliyor artık. Daha evvel 150 ve 180’i alamayan öğrenci sistemin, havuzun dışında kalmıştı. Diyelim geçen sene 800 bin öğrenci 400 bin kontenjan için başvurmuştu. Geçen seninin sayılarına nazaran tercih adedini söylüyorum, 3 milyon tercih adedi olmuş. Şayet baraj olmasaydı toplam tercih sayısı 6 milyon olacaktı.
Burada bir tenkit daha var. Çok kalitesizler puanları düşük olanlar sıfır olanlar sıfıra yakın olanlar üniversiteye girecekler. Bakın, en başta şunu söz edelim imtihana giren tüm öğrenciler bizim evlatlarımız. Bir imtihan hasebiyle öğrenciler üzerinde üniversitelere dolacak sözünü muhakkak reddediyorum. Öğrencilerimize asla bu türlü bir şeyin yakıştırılmasını hakikat bulmuyorum. İmtihana programa girecek öğrenciler fakat puanı ve sıralaması o kontenjana yetiyorsa öğrencilerimiz kazanacak.