Ekonomistler, büyüme rakamlarına ne dedi?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran, Türkiye iktisadı 2021’de yüzde 11, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 9,1 büyüme kaydetti.

AA Finans Beklenti Anketi’ne nazaran ekonomistler, 2021’de Türkiye iktisadının yüzde 11,1 büyümesini, 2021 yılı 4. çeyrekte ulusal gelirin yüzde 8,7 artmasını öngörmüştü.

Bilgilere ait değerlendirmelerde bulunan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, yılın son çeyreğinde Türkiye iktisadında büyümenin beklentilerin üzerinde gerçekleştiğine işaret ederek, 2021 yılı ulusal gelir toplamının da 802,7 milyar dolarla 2017’den bu yana en yüksek bedeline ulaştığını söyledi.

Büyüme trendinin gücüne ait göstergelerin evvelki çeyreğe nazaran ölçülü artışa işaret ettiğini aktaran Bürümcekçi, “Üretim metoduyla hesaplanan Gayrisafi Yurt içi Hasıla’yı (GSYH) son çeyrekte sanayi ve hizmet dalı üst çekti. Bu periyotta, toplam katma kıymete bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran hizmetler yüzde 16,7, finans yüzde 13,7, sanayi yüzde 10,7, tarım yüzde 3,3 ve gayrimenkul faaliyetleri yüzde 3,1 artış tarafında katkı sağlarken, inşaat kesimi yüzde 3,9 azalış tarafında tesir yaptı.” dedi.

Bürümcekçi, harcamalar metoduyla hesaplanan GSYH bazında bakıldığında son çeyrekte özel tüketim harcamalarının ve net dış talebin büyümeyi üst çektiğini, yatırımların ve stok azalışının olumsuz etkilediğini belirterek, şunları kaydetti:

“Stoklar büyümeyi 7 puan aşağı çekerken, net dış talep büyümeye 4,2 puan katkı sağladı. Özel yatırımların göstergesi olan makine-teçhizat yatırımları yüzde 7 ile son 9 çeyrektir üst üste yükseliş kaydetti. Önümüzdeki periyot görünümünü ele aldığımızda ise birinci sinyaller büyümenin yılın birinci çeyreğinde bir ölçü güç kaybettiğine işaret ediyor. İmalat ve öteki kesimler öncü göstergelerinin yanı sıra elektrik tüketimi, kredi kartı harcamaları ve ihracat üzere sık frekansta açıklanan öteki öncü göstergeler yılın birinci iki ayında büyüme eğiliminin korunduğunu lakin yıllık artışların daha sonlu olabileceğini düşündürdü. Bu bağlamda, ulusal gelir endeksinin tarihi tepesinde olmasının da katkısıyla çeyrekten çeyreğe artışların yatay kaldığı senaryoda yüzde 3 büyümeye ulaşmak kolay görünmektedir. Dönemsel değişimlerin hudutlu da olsa müspet olması durumunda ise yüzde 5’e ulaşmak mümkün dururken, yalnızca çeyrekten çeyreğe düşüş yahut düşüşler görülmesi durumunda yüzde 3’ün altındaki büyüme kestirimleri gerçekçi görünecektir.”

– “Bu yılı yüzde 3,5 civarında bir büyümeyle kapatabiliriz”

Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova da kendisinin geçen yıla ait yüzde 12’lik büyüme beklentisinin hafif altında kalındığını belirterek, Türkiye iktisadının son 6 çeyrektir art geriye büyüdüğünü, bunun azımsanamayacağını söyledi.

Büyüme sayılarında salgının tesirinin ağır hissedildiğine işaret eden Arzova, “Bu yıl birebir oranda bir büyüme görmeyeceğiz lakin ben bunu daralma olarak değil olağanlaşma formunda nitelendiriyorum.” dedi.

Arzova, bilginin ayrıntılarına bakıldığında, makine teçhizat yatırımlarında yıllık bazda gözlenen yüzde 7’lik büyümenin kıymetine vurgu yaparak, şunları kaydetti:

“Diğer taraftan inşaat yatırımlarında da yüzde 8’lik bir gerileme var. İnşaat kesimindeki bu durum, büyümeyi olumsuz etkileyen bir durum. Stoklar tarafı da büyüme üzerinde en negatif katkıyı yapan öge oldu. Öte yandan son 4 çeyrektir aralıksız düşen iş gücü ödemelerinin toplam büyüme içerisindeki hissesi yüzde 25,8’e kadar geriledi. Bu epey düşük ve son devirlerde görmediğimiz bir oran. Enflasyonun en kıymetli tesirini burada gördük diyebiliriz. Büyümenin hissedilmemesinin en kıymetli nedenlerinden biri bu. Tüm bunlara rağmen büyüme verisi genel olarak olumlu. Yüzde 11’lik bir büyüme azımsanacak ve küçümsenecek bir sayı değil. Mevsim tesirinden arındırılmış sayılara baktığımızda çeyreklik bazda yüzde 1,5’lik bir büyüme var. Bu da kıymetli bir büyüme. Kaldı ki bu aylar büyümenin ağır hissedilmediği, yavaşlamanın olacağı aylar olarak kıymetlendirilir lakin gelen sayı hayli kuvvetli.”

Bu yıl için büyüme açısından koşulların biraz daha sıkıntı olduğunu anlatan Arzova, jeopolitik tansiyonlar ve Rusya’ya uygulanan yaptırımların tesirinin vakitle gözlenebileceğini söz etti.

Arzova, salgın sonrası olağanlaşma yaşanılacağına da dikkati çekerek, “Tüm bu nedenlerle bu yılın Türkiye’nin potansiyel büyümesine yakın düzeylerde, yüzde 3,5 civarında bir sayıyla kapatılacağını düşünüyorum. Bu da iddiaların ötesinde bir sayı ve gelişmelere bağlı olarak revizyonlara natürel tutulabilir.” diye konuştu.

– “Bu yıl büyümenin yüzde 3-4 bandına gerçekleşeceğini düşünüyorum”

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu ise açıklanan sayıların sürpriz olmadığını, epeyce güçlü açıklanan datanın piyasa beklentileri doğrultusunda gerçekleştiğini söyledi.

Ayrıntılara bakıldığında, hizmetler ve sanayi yüklü bir büyüme kaydedildiğine işaret eden Aslanoğlu, “Baz tesiri ve iktisatların açılmasıyla büyümenin hizmetler dalına yansıdığını görüyoruz. Sanayi dalı esasen 2020’nin ikinci yarısından itibaren gücünü ortaya koymuştu, bu son çeyrekte de devam etmiş görünüyor. Burada ihracatımızın sanayi yüklü eserlerden oluşması tesirli.” dedi.

Aslanoğlu, ihracat ve turizm dallarının öne çıkmasıyla dış ticaretin büyümeye kıymetli katkı sağladığını vurgulayarak, iç talebin de düşük kalmadığını tabir etti.

Bir öbür dikkati çeken noktanın ise yatırımlardaki artış olduğunu belirten Aslanoğlu, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Yıllık bazda yatırımlardaki artış, ihracattaki yükseliş ve bu paralelde kapasite kullanımının artırılması doğrultusunda iktisadın bu talebi karşılama gereksinimiyle anlatılabilir. Öteki taraftan iş gücü faktörlerinin hissesinin ise azaldığını görüyoruz. Bu kadar güçlü bir büyüme yılında en azından buranın nötr kalmasını beklerdik ancak iş gücü hissesinin azalması büyümedeki olumsuz taraf diyebiliriz. Bu yıl Türkiye yeniden büyüme kaydedecektir lakin 2021’e kıyasla aşikâr bir yavaşlama da beklemek gerekli. Olağan karşılanacak bir durum. Bilhassa Rusya-Ukrayna-Rusya ortasındaki savaşın bize ve Avrupa’ya olumsuz yansımalarından kaynaklanacak bir dış talep zayıflaması büyüme için olumsuz olabilir. İç talepte de bir zayıflama görebiliriz. İhracat ve turizmin seyri, açıklanacak takviyeler ve jeopolitik gelişmeler paralelinde tekrar gözden geçirilebilir fakat şimdilik bu yıl büyümenin yüzde 3-4 bandına gerçekleşeceğini düşünüyorum.”